Тиль бильгилери
Окъув материалынынъ теркиби
|
Талебелернинъ умумтасиль севиелерине девлет стандартларнынъ талаплары
|
Текрарлав
Сёз чешитлери, оларнынъ фаркълары. Исим: исимнинъ хас ве джыныс категориялары. Буюк арифнен язылгъан исимлер; исимлерде тырначыкъларнынъ язылувы.
Сыфат.
Сайы. Сайыларнынъ чешитлери.
Замир. Шахыс замирлер.
Фииль.
Мунасебетчилер, оларнынъ имлясы.
Багълайыджылар; багълайыджыларнынъ эмиети; токътав ишаретлерининъ имлясы
|
Талебелер:
сеслерни ифаде эте, арифлерни яза; сёзде тамыр ве ялгъамаларны тапа; тамырдаш сёзлерни, сёз чешитлерини сечип ала, фаркъыны анълата; имля лугъатынен къуллана ве имля хаталарыны тапып, сёзни догъру яза.
|
Синтаксис ве пунктуация.
Сёз бирикмеси. Баш ве таби сёзлер.
Джумле, онынъ грамматик негизи.
Джумлелернинъ макъсадына коре чешитлери: икяе, суаль, эмир, нида. Джумленинъ сонъунда токътав ишаре-тлери. Джумлелерде интонация вастасы. Джумленинъ баш азалары: муптеда, хабер.
Джумленинъ экинджи дередже азалары: тамамлайыджы, айырыджы, ал. Кениш ве кениш олмагъан джумлелер.
Сойдаш азалы джумлелер; токътав ишаретлерининъ имлясы; умумийле-штириджи сёзлер, оларнынъ имлясы. Кириш сёзлер ве оларнынъ имлясы. Хитап ве онынъ имлясы.
Муреккеп джумле; муреккеп джумледе токътав ишаретлери; джумлелерде интонация вастасы.
|
Талебелер:
сёз бирикмелерде баш ве таби сёзлерни айыра, сёз бирикмелерини тизе, адий ве муреккеп джумлелернинъ фаркъыны анълата, джумлелернинъ макъсадына коре чешитлерини сечип ала, джумлелерде баш ве экинджи дередже азаларыны тапа, джумлелерде сойдаш азаларыны, кириш сёзлерни, хитапны тапа, кочюрильме лафта муэллифнинъ сёзлерини тапа, токътав ишаретлерининъ имлясыны анълата.
|
Диалог: онынъ имлясы, токътав ишаретлери. Кочюрильме лаф, онынъ имлясы, токътав ишаретлери.
Фенлернинъ арасындаки багъ.
Бедий эсерлерде хитап ве диалоглар (эдебият).
|
Талебелер:
нутукъта кочюрильме лафнен ве диалогнен догъру къуллана, диалог иле метинлер тизе; бутюн кечкен мевзуларнен багълы олгъан токътав ишаретлерининъ имлясыны анълата.
|
Фонетика ве имля.
Сес ве ариф. Элифбе. Созукъ ве тутукъ сеслер. Ариф ве сеслернинъ мунасебети. Созукъ сеслерни ифаделеген арифлер. Къалын ве индже созукъ сеслерни ифаделеген арифлер. Ю, ё, е, я арифлерининъ хусусиетлери. Индже созукъ сеслерни ифаделеген арифлер. Къалын созукъ сеслерни ифаделеген арифлер. Эм къалын, эм индже созукъ сеслерни ифаделеген арифлер. У арифи. Ё арифи. Ю арифи. Я арифи. Дудакълы ве дудакъсыз созукъ сеслерни ифаделеген арифлер. Тутукъ сеслер. Янъгъыравукъ, сагъыр тутукъ сеслер. Гъ, къ, нъ, дж арифлерининъ хусусиетлери. Эджа. Ургъу. Сингармонизм къаиделери. Буюк (баш) арифлернинъ имлясы. Эджа авуштырылувы. Муреккеп ве къошма сёзлернинъ имлясы. Чифт сёзлернинъ имлясы. Имля лугъатынен танышув.
Фенлер арасындаки багъ.
Шиирлерде везин (эдебият).
|
Талебелер:
тутукъ, созукъ янъгъыравукъ, сагъыр, дудакълы, дудакъсыз сеслерни айыра, сёзни эджаларгъа боле; сес ве арифлерни айыра ве догъру теляффуз эте; имля лугъатынен къуллана ве имля хаталарыны тапып, сёзни догъру яза.
|
Лексикология.
Сёз ве онынъ манасы. Бир ве чокъманалы сёзлер. Чокъ маналы сёзлернинъ догъру ве кочьме манада къулланувы. Терджиме лугъатнен танышув. Лексик хаталар. Омоним, синоним, антонимлер. Синоним ве антоним лугъатларынен танышув.
Фенлернинъ арасындаки багъ.
Халкъ агъыз яратыджылыгъында эпи-тетлер, синонимлер, къыяс.
Текрарлав. Сес ве ариф, сёз ве онынъ манасы, джумле ве чешитлери.
|
Талебелер:
сёзлернинъ манасыны анълата; лугъатлар-нен къуллана, сёзлерге синоним, антоним-лерни тапа, оларнен нутукъта къуллана.
|
Ичтимаий-медений ёнелиш ве нутукъ инкишафы
|
Метинлернинъ мевзулары
|
Талебелернинъ агъзавий ве язма ну-тукълары
|
Мектеп. Сыныф. Дерсте. Мектеп аз-барында. Мектеп китапханесинде. Ки-тапкъа урьмет.
|
Мектеп меним аятымда.
|
Меним къорантам. Къорантамнынъ азалары ве оларнынъ зенаатлары. Къорантамнынъ тарихы. Буюклерге урьмет. Меним эвдеки вазифелерим.
|
Меним эвдеки вазифелерим.
|
Меним иш кунюм. Достларым ве ар-къадашларым. Музейге, айванат багь-часына сеяат.
|
Меним иш кунюм.
|
Ватаным. Ватаным акъкъында тарихий малюматлар. Шеэр, кой. Бизим со-къагъымыз. Акъмесджит — Къырымнынъ пайтахты.
|
Ватан неден башлана?
|
Халкъым. Украина ве украинлер, Къырым ве къырымтатарлар. Украин ве Къырымнынъ миллий темсиллери. Тем-силлернинъ тарихы, гимни, байрагъы, герби.
|
Мен халкъым акъкъында не билем?
|
Белли инсанлар — Ярослав Мудрый, Тарас Шевченко, Бекир Чобан-заде, Осман Акъчокъракълы.
|
Не ичюн бу адамларны улу саялар?
|
Миллий темсиль ве онъа урьмет.
|
Къырымтатар темсиллери акъкъында не билесинъиз?
|
Медениет. Ана тилимиз. Халкъ ид-жадынынъ мерджанлары — масаллар, эфсанелер, аталар сёзлери, манелер, чынълар.
|
Не ичюн ана тили-мизни сакъламакъ ке-рекмиз?
|
Украина ве Къырым байрамлары. Халкъ байрамлары: Хыдырлез, Наврез, Ораза, Къурбан, Пасха, Янъы йыл.
|
Меним аятымда бай-рамларнынъ эмиети.
|
Къырымтатар санааты. Халкъ мимар-джылыгъы, музыка, халкъ йырлары, на-гъышлав.
|
Санаат бу не?
|
Халкънынъ сувгъа урьмети: чокъракълар, къуюлар ве оларнынъ эмиети.
|
Инсаннынъ аятында сувнынъ эмиети.
|
Инсан ве табиат. Иыл мевсимлери — яз, кузь, къыш, баарь. Айванлар ве осюм-ликлер. Эв ве кийик айванлар, къушлар. Багьчада, орманда. Къырымтатар халкъ агъыз яратыджылыгъында багъчагъа эмиет.
|
Не ичюн табиатны къорчаламакъ керек?
|
Инсаннынъ эмеги (тарлада, багъчада, завод, фабрикада, фермада).
|
Не ичюн инсанлар чалыша?
|
Ахлякъ. Табиат чизгилери (эмексевер, мераметли, намуслы).
|
Насыл табиат чизгилерини инкишаф этмек керек.
|
Мектепте, шеэрде, койде, эвде мунасебет. Селямлашув, хайырлашув; этика, эдепнаме.
|
Не ичюн тербиели олмакъ керек?
|
Мундериджевий арекет ёнелиши
Талебелернинъ къабилиетлери:
- оджа берген вазифени анълай ве беджере;
- озь ишинининъ тертибини тизе ве вакътында беджере;
- адий вакъиаларда шахсий арекетлернинъ тертибини козьде тута;
- озь арекетлерине къыймет кесе;
- озюни шахыс оларакъ дуя.
6 СЫНЫФ
35 СААТ
(35 саат, афтада 1 саат)
Окъув материалынынъ теркиби
|
Талебелернинъ умумтасиль севиелерине девлет стандартларнынъ талаплары
|
Кириш. Къырымтатар тилининъ байлыгъы ве дюльберлиги.
|
|
Нутукъ инкишафы.
Нутукъ акъкъында малюмат. Къонушув ве нутукъ акъкъында бильгенлерини текрарлав; нутукъ шекиллери (аудирлев, окъув, айтув, язув). Къонушув акъкъында умумий малюмат: ким айта, кимге айтыла; мевзу, гъае ве макъсат; оларнынъ эмиети.
Метин акъкъында текрарлав. Метиннинъ тертиби: багъланув, эсас болюги, нетидже. Метинде багъланув васталары. Инша ичюн малюмат топланувы ве онынъ теркиби. Азыр метинге муреккеп план тизюв; озь нутугъынынъ адий планы.
Нутукъ услюплери (текрарлав). Ресмий-иш услюби акъкъында умумий малюмат. Нутукъ шекиллери (текрарлав). Табиат манзаралар, одалар, биналар тасвирининъ хусусиетлери. Метинде чешит тюрлю нутукъ шекиллерининъ бирлештирильмеси.
Иш шекиллери.
Дигер нутукънынъ анъламасы.
Аудирлев: чешит услюплерге аит олгъан метинлернинъ окъувы; нутукънынъ шекиллери ве жанрлары.
Азыр метиннинъ ифадеси: чешит жанрларгъа, услюплерге, шекиллерге аит олгъан метинлернинъ ифадели окъувы.
|
Талебелер:
дикъкъатнен динълей, эшиткенини анълай ве озь фикирини анълата; имля хаталарыны тапа ве тюзете; мевзугъа эсасланып, умумий мундериджени анълата, чешит тюрлю шекильде, услюпте олгъан метинлерни ифадели окъуй; метинде энъ эсасыны сечип ала ве хатырлай; окъугъан ве эшиткен метиннинъ мундериджесини ве тиль васталары-ны акъылында тута; окъугъан ве эшиткен метинни тенкъид эте; метинге муреккеп план тизе, шеклини ве услюбини сечип ала.
|
Беянлар (адий ве муреккеп план иле). Тафсилятлы ве тафсилятсыз беянлары: бедиий эсерлерден ода, бина, тасвир этильген парчаларны сечип алув. Ильмий услюпте язылгъан метиннинъ тафсилятлы (агъзавий) беяны.
Диалог: талебенинъ аятына, бир де бир вакъиагъа эсасланып, диалоглар тизмек.
Инша (адий план иле): агъзавий ве язма тасвирий инша ве фикир юрьсетюв иншасы; ресим устюнде чалышув.
Адамларнынъ арекети акъкъында (агъзавий ве язма) фикир юрсетюв иншасы. Ресим устюнде чалышув. Адамларнынъ арекети акъкъында газетагьа макъале. Ильмий услюпте метиннинъ тафсилятлы беяны; къырымтатар тили ве башкъа дерслерде агъзавий джевап; тиль мевзуда олгъан фикир юрсетюв иншасы. Весикъалар. Иш планы, илян.
Фенлер арасындаки багъ.
Бедий эсерде, табиат манзарасы ве интерьер; эдебият къараманнынъ агъзавий хасиетнамеси; бедиий эсерге язма сесленюв (эдебият); метинлернинъ ильмий услюпте беяны (тарих, табиатшынаслыкъ); математика мевзуларына багъышлангъан агъзавий фикир юрьсетюв иншалары.
|
Талебелер:
метинни азырлагъанда: чешит услюпли метинлерни ифадели окъуй (лакъырды, ильмий, бедиий); окъувы ифадели, эдебий тиль севиесинде, орфоэпик ве интонация нормаларына эсаслана; окъугъаныны ве эшиткенини адий план иле беян эте (тафсилятлы ве тафсилятсыз).
Озь нутугъыны азырлагъанда:
тефсие этильген мевзугъа диалог тизе, диалогы эдебий севиеде ве келишкен репликаларнен иле; агъзавий ве язма иншалар тизе, иншалары макъсадына коре келише; иншаларында тиль бильгилерини козьде тута, метинни абзацларгъа боле; нутукъта чешит шекиллернен ве услюплер-нен къуллана; озь нутугъында хаталарыны тапа ве тюзете.
|
Тиль бильгилери
|
Текрарлав. Фонетика. Имля. Лексикология. Сёз бирикмелери ве джумлелер; джумле азалары; сойдаш азалар, хитап, кириш сёзлер. Адий ве муреккеп джумлелер. Кочюрильме лаф ве диалог. Муреккеп джумледе ве кочюрильме лафта токътав ишаретлери.
|
|
Къырымтатар тилининъ лугъат теркиби
Тилнинъ лугъат теркиби: тилимизнинъ темелинде олгъан сёзлер, башкъа тиллерден кирген сёзлер. Лугъатнынъ байлыгъы ве инкишафы: умумхалкъ сёзлери, неологизмлер, архаизмлер, зенаат-унерге аит сёзлер, шиве сёзлер. Башкъа тиллерден кирген сёзлернинъ имлясы. Фразеологизмлер: фразеологизмлернинъ чешитлери ве нутукъта эмиети.
Фенлер арасындаки багъ.
Бедий эсерлерде архаизмлер, неологизмлер, шиве сёзлер, фразеологизмлер (эдебият); терминлер (тарих, математика).
|
Талебе:
огренген сёзлерни метинде тапа; фра-зеологизмлернинъ манасыны анълата; чешит лугъатларнен къуллана.
|
Морфология. Сёз теркиби. Ялгъамалар ве оларнынъ чешитлери. Сёз япылувы. Сёз къошулувынен япылгъан сёзлер.
|
|
Сёз чешитлери. Там маналы сёзлер.
Исим: умумий малюмат, морфологик, синтактик эмиети. Джыныс ве хас исимлер. Исимлерде сайы. Исимлернинъ япылувы: мулькиет, хаберлик, охшав-кичильтюв ялгъамалары ве имлясы; исимлернинъ келишлернен тюрленюви.
Исимлернинъ япылувы ве оларнынъ имлясы.
Фенлер арасындаки багъ: буюк арифнен язылгъан топонимлер (джогърафия), охшав-кичильтюв ялгъамаларненязылгъан сёзлер (эдебият)
|
Талебелер:
исимлерни сечип ала; огренген къаи-делерге аит олгъан сёзлерде хаталарны тапа, исимлернинъ япылувыны анлата ве ялгъамаларыны бельгилей, исимлерни келишлернен тюрлендире.
|
Сыфат: умумий малюмат, морфологик, синтактик эмиети; аслий ве нисбий сыфатлар; сыфат дереджелери; сы-фатларнынъ тенъештирюв ве устюнлик дереджелери; азлаштырма ве къувет-лендирме сыфатлар; сыфатларнынъ япылувы; морфология усулынен сыфат япылувы; синтактик усулынен сыфат япылувы; къошма ве чифт сыфатларнынъ язылышы.
Фенлернинъ арасындаки багъ.
Предметлер тасвири ичюн сыфатларнынъ эмиети (тарих, джогърафия, табиатшынаслыкъ); эпитет ве метафора (эдебият).
|
Талебелер:
сыфатларны сечип ала; огренген къаи-делерге аит олгъан сёзлерде хаталарны тапа, сыфат дереджелерни айыра, сыфатларнынъ догъру яза.
|
Сайы: умумий малюмат, манасы ве грамматик аляметлери; морфологик ве синтактик эмиети. Сайыларнынъ чешитлери: микъдар, кесир, сыра, пай, тахминий; сайыларнынъ тизилюв джеэттен чешитлери, сайыларнынъ имлясы.
|
Талебелер:
сайыларны сечип ала; огренген къаи-делерге аит олгъан сёзлерде хаталарны тапа, сайыларнынъ чешитлерини айыра, имлясынен файдалана.
|
Фенлер арасындаки багъ.
Математика дерслеринде сайыларнен догъру къулланув; джогърафия, тарих дерслеринде сайыларнен къулланув.
|
|
Текрарлав. Исим, сыфат, сайы сёз чешитлери, оларнынъ хусусиетлери.
|
|
Ичтимаий-медений ёнелиш ве нутукъ инкишафы
|
Метинлернинъ мевзулары
|
Талебелернинъ агъзавий ве язма нутукъларнынъ мевзулары
|
Къырымтатар тилининъ байлыгъы ве дюльберлиги.
|
Къырымтатар тилининъ байлыгъы ве дюльберлиги неден ибарет?
|
Бизим Ватанымыз. Кой, шеэримнинъ тарихы.
|
Ватанны севмек — не демек?
|
Къоранта. Украинада, Къырымда бабагъа урьмет. Къырымтатар къоранта-ларында ананынъ эмиети. Эв вазифе-лери. Ана-баба ве балалар, къартана-къартбаба ве торунлар арасындаки мунасебет.
|
Къоранта меним аятымда.
|
Меним иш кунюм. Меним достларым ве аркъадашларым. Меним базар кунюм. Татиллер.
|
Иш ве эмек инсаннынъ аятында.
|
Алем. Ер — алемнинъ парчасы. Табиат. Осюмликлернинъ ве джанаварлар-нынъ чешитлиги. Табиатны къорчалав.
|
Табиатнен муаббет яшамалы.
|
Бизим эдждатларымыз, оларгъа урьмет.
|
Меним эдждатларым.
|
Иван Франко, Асан Сабри Айвазов, Усеин Боданинский ве иляхре.
|
Улу инсанларны севем ве урьмет этем.
|
Табиатнынъ дюльберлиги. Украина ве Къырым табиатынынъ дюльберлиги: дагълар, денъиз, озенлер, голлер, ор-манлар ве чёллер. Тувгъан еримнинъ дюльберлиги: баарь, яз, кузь, къыш. Кунешнинъ догъувы ве батмасы.
|
Не ичюн мен тувгъан топрагъымнынъ табиатыны севем.
|
Украина ве Къырымда аньаневий байрамлар. Халкъ урф-адетлери.
|
Урф-адетлер ве оларнынъ эмиети.
|
Къырымтатар халкъынынъ мимар-джылыгъы. Къырымтатар эвининъ интерьеры, анда олгъан предметлери.
|
Эвимнинъ интерьеринде предметлер. Эвимдеки предметлер-ден мен севем
|
Ходжалыкънынъ эсас саалары: ашлыкъ, балкъуртчылыкъ, токъуджылыкъ — килим токъуджылыгъы. Къырымтатар халкъынынъ урбалары.
|
Къырымтатар халкъынынъ аньаневий ходжалыкъ саалары.
|
Къырымтатар халкъынынъ санааты. Халкъ мимарджылыгъы. Минаре, джамилер.
|
Мен ичюн таныш олгъан халкъ санаат хазинесинден ядикярлыкълар.
|
Къомшулар. Оларнен ахлякъий мунасебет. Халкъ аньанелеринден: мусафирчен-лик, къолтутув, къардашлыкъ. Аят къаиделери: мунасебетнинъ этика къаиделери. Халкъ этикет Селямлашув, хайырлашув, буюклерге урьмет, мусафирликке давет.
|
Къырымтатар халкъ этикетининъ хусусиетлери
|
Поделитесь с Вашими друзьями: |
