Мундериджевий арекет ёнелиши
Талебелернинъ алышкъанлыкъ шартлары:
-
ичтимаий-медений ёнелиш ичерсинде бельгиленген мевзуларда озь фикирлерине къыймет кесе;
-
лаф юрьсеткенде чешит нутукъ усулларнен къуллана;
-
макъсат ве плангъа эсасланып арекет эте, нетиджеге къыймет кесе;
-
сыныфташларнынъ джевапларына фикирни дуйдура;
— тенкъидий, тенъештирюв, умумийлештирюв делиллерни сечип ала ве озь тезислерини исбатлай.
7сыныф
(35 саат, афтада 1 саат)
Окъув материалынынъ теркиби
|
Талебелернинъ умумтасиль севиелерине девлет стандартларнынъ талаплары
|
Кириш. Тюркий тиллер арасында къырымтатар тилининъ ери.
|
|
Нутукъ инкишафы. Нутукъ акъкъында умумий малюмат. Метин ве услюплер акъкъында текрарлав. Публицистик услюби акъкъында умумий малюмат. Шахсий нутукънынъ муреккеп планы. Окъувнынъ чешитлери. Нутукъ чешитлери акъкъында текрарлав. Адам къыяфетининъ тасвири; мушавере шеклинде фикир юрьсетюв. Иш шекиллери.
Аудирлев: динълев ве анълав; чешит услюпте ве шекильде язылгъан метин-лерни окъув. Азыр метинни беян этюв.
Чешит услюпте ве шекильде язылгъан метинлернинъ окъувы.
Беянлар (адий ве муреккеп план иле). Тафсилятлы беян (агъзавий ве язма). Адам къыяфетинен тасвирий метинлернинъ беяны. Публицистик услюпте язылгъан метиннинъ тафсилятлы (агъзавий) беяны.
Диалог: тевсие этильген мевзугъа мушавере шекилинде диалог тизюв.
|
Талебелер:
дикъкъатнен динълей, мундериджесини анълай, окъугъанда план, серлева, ресимлер иле беян эте; окъугъан ве ди-нълеген метиннинъ парчаларыны сечип ала; окъугъан ве динълеген метинлерге адий план тизе; чешит тюрлю услюпте, шекильде, жанрда язылгъан метинлерни тез ве ифадели окъуй; окъугъан ве динъле-ген метинни муреккеп план иле беян эте; тевсие этильген мевзугъа тафсилятлы диалоглар тизе.
|
Инша (адий ве муреккеп план иле). Адам къыяфетининъ тасвири иле инша. Мушавере шекильде (агъзавий) фикир юрьсетюв иншасы. Тевсие этильген сю-жетке агъзавий ве язма икяе иншасы. Газетагьа мушавере шекильде язылгъан макъале.
Иш весикъалары. Сенет (расписка).
Фенлер арасындаки багъ.
Эдебий къараманнынъ язма хасиетнамеси; тасвирий санаат эсерлеринде адамларнынъ арекетлери; къараманлыгъы; оларнынъ мундериджесининъ талили (эдебият).
|
Талебелер:
къонушув къаиделерини козьде тутып, коммуникатив макъсадына ирише; адий ве муреккеп план иле агъзавий ве язма иншалар тизе, тевсие этильген мевзугъа услюпни сайлай ве бедиий ильмий, публицистик, ресмий-иш услюплерини сечип ала; адам къыяфетини, арекетлерини тасвир этмек ичюн чешит нутукъ шекил-леринен къуллана.
|
Тиль бильгилери
|
Текрарлав. Сёз чешитлери.
Замир: умумий малюмат, морфологик ве синтактик эмиети. Замирлернинъ чешитлери. Шахыс замирлерининъ келишлернен тюрленюви. Ишарет замирлери. Айырыджы-умумийлештириджи замирлер. Суаль замирлери. Озьлюк ве мулькиет замирлери. Бельгисизлик ве ёкълукъ замирлери. Замирлернинъ тизилюв джеэттен чешитлери. Замирлернинъ язылувы.
|
Талебелер:
замирлерни сечип ала, грамматик ха-таларыны тюзете ве нутукъта замирлернен къуллана, замирлернинъ чешитлерини биле, айыра, нутукъта файдалана.
|
Фииль: умумий малюмат, морфологик ве синтактик эмиети. Фиильнинъ мусбет ве менфий шекиллери. Фииль дереджелери (малюм, бельгисизлик, юклетюв, къайтым, ортакълыкъ). Фиильнинъ заманлары. Кечкен заман фииллери (вастасыз шекли). Кечкен заман фииллери (васталы шекли). Муреккеп кечкен заман фииллери. Шимдики заман фиили. Келеджек заман фиили. Филь мейиллери. Фиильнинъ керек мейили. Фиильнинъ шарт мейили. Фиильнинъ истек мейили. Фииллернинъ япылувы ве оларнынъ имлясы. Синтактик усулнен фиилернинъ япылувы.
. Фенлернинъ арасындаки багъ.
Метафора, къыяс (эдебият).
|
Талебелер:
фииллерни сечип ала; фииллернинъ шекиллеринен, дереджелеринен, мейиллеринен файдалана; грамматик ха-таларыны тюзете ве нутукъта фииллерни къуллана.
|
Алфииль. Алфиилернинъ япылувы ве имлясы.
Фенлернинъ арасындаки багъ.
Ильмий услюпте язылгъан метинлерде алфиильнинъ эмиети (тарих, джогърафия, математика).
|
Талебелер:
алфиильни сечип ала, грамматик хаталарыны тюзете, къаиделерни исбатлай.
|
Исимфииль. Исимфииллернинъ имлясы. Сыфатфииль. умумий малюмат. Сыфатфииллернинъ япылувы ве имлясы.
Фенлер арасындаки багъ.
Ильмий услюпте язылгъан метинлерде сыфатфииллернинъ эмиети (тарих, джогърафия, математика, физика).
|
Талебелер:
сыфатфииллерни сечип ала; грамматик хаталарыны тюзете, нутукъта сыфатфиил-лернен къуллана.
|
Зарф: умумий малюмат, морфологик ве синтактик эмиети. Ал зарфы. Микъдар зарфы. Ер зарфы. Вакъыт зарфы. Зарфнынъ япылувы ве имлясы.
|
Талебелер:
зарфларны сечип ала, грамматик хаталарны тюзете, зарф чешитлерини биле, нутукъта файдалана.
|
Ярдымджы сёзлер. Мунасебетчилер: умумий малюмат. Джумледе эмиети. Мунасебетчилернинъ япылувы ве имлясы.
|
Талебелер:
мунасебетчилерни догъру тапа, хаталарыны тюзете ве нутукъта къуллана.
|
Багълайыджылар: умумий малюмат, чешитлери; адий ве муреккеп джумлелерде эмиети. Багълайыджыларнынъ имлясы.
Фенлернинъ арасындаки багъ.
Ильмий услюпте язылгъан метинлерде багълайыджыларнынъ эмиети (тарих, джогърафия, физика, математика).
|
Талебелер:
багълайыджыларны сечип ала; мунасебетчилерни догъру яза ве нутукъта къуллана.
|
Дереджеликлер: умумий малюмат, чешитлери. Дереджеликлернинъ имлясы.
Фенлернинъ арасындаки багь.
Бедиий эсерлерде дереджеликлернинъ эмиети (эдебият).
|
Талеблере:
дереджеликлерни сечип ала, хаталарыны тапып, нутукъта догъру къуллана.
|
Модаль сёзлер. Нидалар. Нидаларнынъ чешитлери. Мимемалар (такълидий сёзлер): умумий малюмат; мимемаларнынъ язылышы, имлясы, токътав ишаретлери.
Фенлернинъ арасындаки багъ.
Бедиий зсерлерде мимемаларнынъ эмиети (эдебят).
|
Талебелер:
модаль сёзлерни, мимемаларны сечип ала, токътав ишаретлерини анълата.
|
Текрарлав. Мустакъиль ве ярдымджы сёз чешитлери.
|
|
Ичтимаий-медений ёнелиш ве нутукъ инкишафы ичюн мевзулар
|
Тиль — халкънынъ хазинеси.
|
Тувгъан тиль не ичюн хазине сайыла?
|
Бизим эдждатларымыз — тюрклер. Къырым ве Акъмесджитнинъ тарихы, келеджеги. Бизим шеэримиз, коюмиз, сокъагъымыз, эвимиз.
|
Не ичюн Акъмесджит Къырымнынъ меркези?
|
Къоранта ве оларнынъ азалары. Ана ве баба арасындаки мунасебет. Къорантанынъ бюджети ве аньанелери.
|
Къоранта бахтлы олмасына не япмалы?
|
Достлукъ. Меним достларым.
|
Акъикъий дост олмакъ ичюн не керек?
|
Иш куню. Эв вазифелери. Буюклерге ярдым. Меним базар кунюм. Спорт.
|
Раатланмагъа ве ишлемеге бильмек керек.
|
Украина ве Къырымда байрамлар ве урф-адетлер.
|
Насыл урф-адетлер шимди де яшамалы?
|
Медениет. Медений саалар, унерлер. Халкъ тиббиети. Халкъ музыка алетлери (даул, зурна, къавал ве иляхре).
|
Инсанларнынъ аятында медениетнинъ эмиети.
|
Къырымтатар халкъ тарихынынъ ве медениетининъ инкишафы: Герайлар, Тогъайбей, Исмаил Гаспринский, Номан Челебиджихан ве иляхре.
|
Белли инсанлар арасындан мен ичюн…… нумюне
|
Табиат ве санаат — аджайип дюньясы (рессамджылыкъ, мимарджылыкъ, эйкельтырашлыкъ). Рессамлар: Мамут Чурлу, Зарема Трасинова, Рамиз Не-товкин.
|
Дюньянынъ аджайип ерлери меним аятым-да.
|
Инсаннынъ дюльберлиги. Адамнынъ къыяфети. Инсаннынъ ички дуйгъула-рынынъ дюльберлиги.
|
Инсаннынъ табиатында энъ гузель чиз-гилер.
|
Инсан ве табиат. Инсаннынъ экологик медениети. Ернинъ осюмликлер ве джанаварлар алеми. Табиатны къорчалав.
|
Табиатны сакъламакъ ичюн мен не япмалы?
|
Къырымтатар халкъынынъ этикасы ве эдепнамеси. Халкъ ахлякъынынъ эсас чизгилери (къорантада, джемаат арасында, буюклер ве балалар арасында, къызлар ве огъланлар арасында).
|
Адамнынъ аятында этика ве эдепнаменинъ эмиети.
|
МУНДЕРИДЖЕВИЙ АРЕКЕТ ЁНЕЛИШИ
Талебелернинъ алышкъанлыкъ шартлары:
-
оджа къойгъан макъсатларгъа ве суаллерге вакътына джевап бермеге арекет эте;
-
къырымтатар тилинде олгъан неширлерни окъуй, анълай, ве керек ерде къуллана;
-
мустакъиль, чифтли, группа шекилинде чалышмагъа огрене ве озь арекетлерининъ текрибине къыймет кесе;
-
сыныфдашларна озь ярдымыны косьтере.
8 сыныф
(35 саат, афтада 1 саат)
Окъув материалынынъ теркиби
|
Талебелернинъ умумтасиль севиелерине девлет стандартларнынъ талаплары
|
Кириш. Земаневий къырымтатар тили.
|
|
Нутукъ инкишафы.
Нутукъ инкишафы акъкъында умумий малюмат, метин, услюплер ве нутукъ шекиллери (текрарлав).
Иш шекиллери.
Аудирлев. Чешит тюрлю услюплерде, шекиллерде, жанрларда язылгъан ме-тинлерни динълев ве анълав.
Окъув. Чешит тюрлю услюплерде, шекиллерде, жанрларда язылгъан ме-тинлерни окъув.
Беянлар (муреккеп план иле). Агъзавий ве язма тафсилятлы беянлар.
Санаат ве тарих ядикярлыкълар акъкъында беянлар (радио ве телевидение эшиттирювлер эсасында ильмий ве публицистик услюпте).
Диалог: тевсие этильген мевзугъа; озю сечип алгъан мевзугъа.
Иншалар (муреккеп план иле): багъла-ма, эсас болюк, нетидже иле. Агъзавий ве язма шекильде тарихий ядикярлыкълар, шеэр, кой, сокъакъ акъкъында тасвирий иншалар. Ахлякъий мевзуда агъзавий ве язма фикир юрютюв инша (публицистик услюпте). Тиль мевзуда агъзавий чыкъыш (ильмий услюпте). Агъзавий ве язма шекильде икяе иншасы.
Весикъалар. Протокол.
Фенлер арасындаки багъ. Эдебий къараманларнынъ бедиий талили (эдебият).
|
Талебелер:
дикъкъатнен динълей; эшиткенини ве окъугъаныны анълата ве исбатлай; динъ-легенде ве окъугъанда конспект я да план тизе; чешит тюрлю услюпте, шекильде жанрда олгъан метинлерни ифадели окъуй; эшиткенини ве окъугъаныны мус-такъиль беян эте; беянны муреккеп ве адий плангъа эсасланып яза; тевсие этильген я да мустакъиль сечип алынгъан мевзуда тафсилятлы диалог тизе: агъзавий ве язма шекильде иншалар яза, иншаларгъа муреккеп план тизе; чешит протоколлар тизе; къонушув къаиделерини козьде тута.
|
Тиль бильгилери
|
Текрарлав. Морфологияны текрарлав ве умумийлештирюв. Сёз чешитлери.
|
|
Синтаксис ве пунктуация.
Сёз бирикмеси. Адий ве муреккпе бирикмелер. Сёз бирикмелерининъ: теркиби ве тизилиши. Исмий сёз бирикмелери. Фииль бирикмелери. Зарф бирикмелери. Сёз бирикмелернинъ багъ усуллары. Идаре багъы. Сыра багъ усулы. Сербест сёз бирикмелери, муреккпе сёзлер ве фразеологик бирикмелер.
Джумле: макъсадына коре джумлелер, суаль, эмир, нида джумлелер.
Адий джумле. Эки теркипли адий джумле. Джумленинъ баш азалары. Хабер, онынъ маналары ве чешитлери. Хабернинъ ифаделенюви. Муптеда ве хаберде токътав ишаретлери. Джумленинъ экинджи дередже азалары: айырыджы, иляве, тамамлайыджы, ал. Джумлелерде токътав ишаретлери. Фенлер арасындаки багъ. Бедиий эсерде инверсия (эдебият).
|
Талебелер:
сёз бирикмеде баш ве таби сёзлерини сечип ала; макъсадына коре джумлелерни айыра; нутукъта сёз бирикмелеринен ве джумлелеринен догъру къуллана; огренген къаиделернен къуллана ве токътав ишаретлерини догъру къоя.
Талебелер:
джумледе баш азаларны тапа, экинджи дередже азаларны бельгилей,
токътав ишаретлерни догъру къоя.
|
Бир теркипли джумле.
Хаберли бир теркипли джумлелер: белли шахыслы, бельгисиз шахыслы, умумийлештирильген - шахыслы, шахыс-сыз. Бир теркипли адлав джумлелери. Там олмагъан джумлелер. Азаларгъа болюнмеген джумлелер.
Фенлер арасындаки багъ.
Бедиий эсерлерде бир теркипли дум-лелернинъ эмиети (эдебият).
|
Талебелер:
бир теркипли джумлелерни сечип ала, шекиллерни айыра ве нутукъта догъру къуллана.
|
Сойдаш азалы джумлелер; умумий-лештириджи сёзнен кельген сойдаш азалы джумлелер. Сойдаш азалы джумлелерде токътав ишаретлери.
Фенлер арасындаки багъ.
Бедиий эсерлерде сойдаш азалы джумлелернинъ эмиети (эдебият).
|
Талебелер:
сойдаш азаларыны сечип ала, нутукъта оларнен къуллана ве догъру интонациянен ифадели окъуй; токътав ишаретлерини догъру къойып, нутукъта исбатлай.
|
Джумленинъ айырылма азалары: айырылма айырыджылар, айырылма тамамлайыджылар, айырылма аллар, айырылма илявелер; грамматикаджа джумле азаларынен багълы олмагъан сёзлер: хитап, кириш сёзлер, сёз бирик-мелери, джумлелер.
Токътав ишаретлери ве оларнынъ къаиделери.
Фенлер арасындаки багъ.
|
Талебелер:
джумлелерде айырылма азаларыны, хитап, кириш сёзлерни, бирикмелерни, джумлелерни сечип ала; токътав ишаретлерини догъру къоя ве исбатлай.
|
Ильмий услюпте олгъан метинлерде кириш сёзлернинъ эмиети (математика, физика, тарих)
|
Текрарлав. Бир теркипли джумлелер ве оларнынъ чешитлери
|
|
Ичтимаий-медений мундериджевий ёнелиш ве нутукъ инкишафы
|
Къонушмакъ ичюн тиль керек.
|
Тиль не ичюн керек?
|
Къырым — меним Ватаным.
|
Меним Ватанымнынъ образы.
|
Украина ве Къырымнынъ миллий медениети.
|
Къырымтатар халкъынынъ медениетини не зенгинлештире?
|
Табиат. Осюмликлер ве джанаварлар алеми. Оларны къорчалав. Къырымнынъ экологик дереджеси.
|
Табиат ве инсаннынъ арасындаки багъ.
|
Къырымтатарларнынъ медениети. Халкъ байрамлары ве урф-адетлери. Халкъ агъыз яратыджылыгъы.
|
Къырымтатар халкъынынъ медениети тек бизлер ичюн дегиль.
|
Къырымтатар халкъынынъ медениети: миллий мимарджылыкънынъ дюль-берлиги; рессамджылыкъ, театр, эдебият, орьнек. Тарихий мимарджылыкъ ядикярлыкълары. Тарихий ядикярлы-къларгъа мунасебет.
|
Къырымтатар халкъынынъ санатын-дан бегенген орьнеклерим.
|
Къадимий заман къырымтатар халкъ эвлерининъ дизайны (ягъбезлер, эв эшьялары). Халкъ урбалары.
|
Бизим аятымызда аджайип ве чиркин вакъиалар.
|
Украина ве Къырымнынъ белли ин-санлары: языджылар, рессамджылар, алимлер, ишчилер, аскерлер.
|
Белли инсан олмакъ ичюн не япмалы?
|
Ахлякъ нормалары. Къонушув этикасы; къырымтатарларнынъ эдипнамеси. Къыз ве йигит арасындаки мунасебетке халкъ педагогикасынынъ тесири.
|
Ахлякъ нормаларгъа меним мунасебетим.
|
Поделитесь с Вашими друзьями: |
